Εδώ διασταυρώνονται ποτάμια, σιδηροδρομικές γραμμές, κεντρικές οδικές αρτηρίες και λαοί. Η ιστορία της, από τις αρχαιότερες του κόσμου. Οι μύθοι οργιάζουν. Οι Τιτάνες στην Όθρυ και στον Όλυμπο οι δώδεκα θεοί που είχαν την πεδιάδα σαν αυλή τους. Ο Ιάσωνας, η Αργώ, το Πήλιο με τους Κενταύρους, ο Αχιλλέας, τα καράβια για την Τροία …..
Εδώ υπήρξαν μερικές από τις πρώτες οργανωμένες κοινωνίες, τα πρώτα χωριά, οι πρώτες πόλεις στην ιστορία του ανθρώπου. Μια έφορη πεδιάδα, περιτριγυρισμένοι από ψηλά βουνά που διασχίζουν μεγάλοι ποταμοί. Τόπος που ζήλεψαν και κατέκτησαν πολλοί λαοί. Πέρσες, Νορμανδοί, Οθωμανοί.
Λόγω της φύσης, οι μετακινήσεις και η οριοθέτηση δρόμων και συρμών ήταν εύκολη υπόθεση για τους μηχανικούς και στοίχιζε λιγότερο για τους κρατούντες. Έτσι αναπτύχθηκαν γρήγορα οι Θεσσαλικοί Σιδηρόδρομοι. Υπήρξε η άμεση ανάγκη μεταφοράς προϊόντων του κάμπου προς Βορρά, Νότο και τη Θάλασσα, το λιμάνι του Βόλου.
Τα πρώτα αυτοκίνητα που έκαναν την εμφάνισή τους στο Θεσσαλικό κάμπο, ανήκαν φυσικά σε Τούρκους αξιωματούχους, ξένους ταξιδιώτες και επιχειρηματίες.
Ο Βόλος ήταν μια πόλη νεόχτιστη, κοντά σε βάλτο, πράγμα που δεν διευκόλυνε καθόλου τις αστικές συγκοινωνίες. Μόλις το 1884 ξεκίνησε η χαλικόστρωση της κεντρικής οδού Δημητριάδος. Οι μεταφορές πηλού για το εργοστάσιο του Τσαλαπάτα γίνονταν με μια μικρή ατμομηχανή.
Τραινάκι του Τσαλαπάτα (βρίσκεται σήμερα στο πάρκο του Πεδίου Άρεως)
Το τραινάκι του Πηλίου έκανε δύο καθημερινά δρομολόγια, μεταφέροντας προϊόντα στο λιμάνι.
Το τραινάκι του Πηλίου, ο "Μουτζούρης", στον σταθμό Μηλεών (Η νέα πετρελαιοκίνητη μηχανή σήμερα)
Ο δρόμος από τη Λάρισα προς το Βόλο άρχιζε να πυκνώνει σε κίνηση. Η Λάρισα ήταν κομμένη στα δύο από το τραγουδισμένο ποτάμι και οι γέφυρες λιγοστές, εφτά όλες κι όλες, με την κεντρική να αριθμεί 12 καμάρες!
Οι Λαρισινοί έμποροι και μεγαλο-αγρότες προσπαθούσαν να εντυπωσιάσουν με μεγάλα ακριβά αυτοκίνητα. Η πλατεία της Καρδίτσας και των Τρικάλων θα μετατραπούν πολλές φορές σ’ ένα πρόχειρο παρκινγκ που θα φιλοξενήσει αυτή την νέα τάση.
Κυρίαρχο μεταφορικό μέσον στις αρχές του 20ου αιώνα παρέμενε όμως η ατμομηχανή. Αλλοίμονο στις περιοχές που δεν ήταν κοντά σε σταθμό.
Σιδηροδρομικός και εμπορικός κόμβος της εποχής, τα ακμάζοντα Φάρσαλα και η Καλαμπάκα που τα περίφημα "Οτομοτρίς" την συνδέαν με τον υπόλοιπο κόσμο.
Το "Οτομοτρίς" (Linke – Hofmann) της γραμμής Καλαμπάκας - Βόλου στον σταθμό του Βελεστίνου
Ο κάμπος κυριαρχούνταν ακόμη από λιβάδια και οι πρώτες μηχανές προσπαθούσαν απεγνωσμένα να καλλιεργήσουν οργανωμένα τη γη. Τεράστια αυτοκινούμενα άροτρα και τρακτέρ, με μεγάλους σιδερένιους τροχούς φρόντιζαν γι’ αυτό. Για τις υπόλοιπες μεταφορές υπήρχαν τα άλογα, τα μουλάρια, τα κάρα και οι άμαξες, οι αραμπάδες και οι σούστες.
Και οι ποδηλάτες αυξάνονταν μέρα με τη μέρα, αντικαθιστώντας πολλές φορές λόγω οικονομικών, τα γαϊδουράκια και τα άλογα. Ξεχωριστό το επάγγελμα του «ποδηλατά».
Ακολούθησε η Μικρασιατική καταστροφή και η ανάγκη για στέγαση, χιλιάδων προσφύγων, έφερε άνθηση στον τομέα των οικοδομών. Παράλληλος και ο εκσυγχρονισμός των μηχανημάτων και των οχημάτων που ήταν απαραίτητα γι’ αυτό το σκοπό.
Στον μεσοπόλεμο έκαναν την εμφάνισή τους τα πρώτα σύγχρονα τρακτέρ, πολλές φορές Ελληνικής κατασκευής, όπως αυτά του Θεολόγου. Άροτρα, μηχανές, αντλίες που κατασκευάζονταν στο Βόλο, με αντίγραφα σχέδια όπως του Σωκράτη Μαλκότση ή πρωτότυπα σχέδια άλλων ντόπιων μηχανικών.
Λεωφορείο της γραμμής Βόλου - Λεχωνίων
Τα συνεργεία που προσπαθούσαν να επισκευάσουν όλα αυτά τα οχήματα, πολλές φορές λόγω έλλειψης ανταλλακτικών έφταναν στο σημείο να χυτεύουν μόνοι τους τα εξαρτήματα. Άπειρες οι πατέντες και οι μετατροπές. Συνηθισμένος ο κανιβαλισμός των οχημάτων μεταξύ τους. Τα φορτηγά προσπαθούσαν αγκομαχώντας στους μεγάλους χωματόδρομους να μεταφέρουν το φορτίο τους. Με ξύλινες καρότσες, χωρίς αερόφρενα. Παρακαλούσαν οι οδηγοί να μην βρέξει και λασπώσουν τα πάντα, να μην φουσκώσουν τα ποτάμια.
Φόρτωση Βαμβακιού το 1965 στο Μακρυχώρι Λάρισας (Φορτηγό Mercedes-Benz L311 1959)
Από τότε και τα τοπωνύμια «Κατάρα, Κακιά Σκάλα κλπ», από τότε και η συνήθεια να βαφτίζονται τα φορτηγά, με ονόματα που θύμιζαν συντρόφους του καθημερινού αγώνα για επιβίωση. Μεγάλη έγνοια τα λάστιχα και τα φρένα. Πρόσφορο και το επάγγελμα του «βουλκανιζατέρ» που συμπλήρωνε με λάστιχο, τα φθαρμένα ελαστικά. Έπρεπε να φροντίζουν και για την επάρκεια καυσίμων. Πρατήρια καυσίμων υπήρχαν μόνο στις πόλεις. Ένα βαρέλι λοιπόν με πετρέλαιο ήταν πάντα δεμένο μαζί. Κάπου κοντά και τα μπιτόνια με το νερό, για το ψυγείο της μηχανής.
Τα λεωφορεία μετέφεραν σαν πραμάτεια τον κόσμο που κρέμονταν στην κυριολεξία από πάνω τους, με τις βαλίτσες φορτωμένες στην οροφή. Υπερφορτωμένα πολλές φορές χρειάζονταν και λίγο σπρώξιμο στην ανηφόρα. Σκόνη, συνωστισμός και σχετικά ακριβό εισιτήριο και ο απαραίτητος εισπράκτορας.
Λεωφορείο των ΚΤΕΛ Καρδίτσας 1956
Οι κούρσες των πλουσίων, θορυβούσαν τους μεγάλους και σάστιζαν τα μικρά παιδιά που έτρεχαν με θαυμασμό να τα ακουμπήσουν, μόλις αυτά σταματούσαν. Όσο περισσότερο γυάλιζαν τα νίκελα και τα μπρούτζα, τόσο μεγαλύτερος ο θαυμασμός.
Σε αντιπαράθεση, τα πρώτα ταξί, εξυπηρετούσαν τους απλούς ανθρώπους, κάνοντάς τους να νιώσουν λίγο από την χλιδή και την άνεση των πλουσίων.
Και μετά ο πόλεμος.
Οι Ιταλοί πορεύονταν με τα Fiat Topolino, τα μικρά αυτοκινητάκια των αξιωματικών, και τα Fiat & Alfa Romeo φορτηγά τους. Οι Γερμανοί με τα Kubelwagen, με τις μοτοσυκλέτες τους, τις NSU, τις BMW με τα καλάθια, τα τάγματα των SS με τα αμφίβια, οι αξιωματικοί με τις απαστράπτουσες Mercedes τους και τα φορτηγά της Αμερικανο-θρεμμένης Opel και της Mercedes-Benz.
Είσοδος των Γερμανών στη Λάρισα στις 19 Απριλίου 1941 (Mercedes-Benz Geländewagen W152).
Σε δυο μέρες θα εισέβαλαν και στο Βόλο.
Το 1944 μετά τον πόλεμο εμφανίζονται τα πρώτα αμερικάνικα και Βρετανικά Τζιπ. Οι αντίστοιχες μοτοσυκλέτες Harley Davidson και BSA.
Τα νέα αυτά οχήματα, αφού αρκετά από αυτά εγκαταλειφτούν ή πουληθούνε θα απαρτίσουν την πρώτη μεταπολεμική ραχοκοκαλιά του στόλου των οχημάτων, που θα προσπαθήσουν να εκσυγχρονίσουν τις μεταφορές στην χώρα μας. Τα περισσότερα θα μετατραπούν, θα βελτιωθούν σύμφωνα με τις ανάγκες του κάθε ιδιοκτήτη και θα πάρουν την θέση τους στην ιστορία. Θα επιβιώσουν μόνο ως εικόνες, μέσα από τον Ελληνικό κινηματογράφο. Τα «κουτσομούρικα» Βρετανικά Bedford μαζί με τα Ιταλικά Fiat θα κάνουν συχνά την εμφάνισή τους σε ταινίες της εποχής.
Νίκος Ρίζος & Τζένη Καρέζη στην ταινία του 1962 "Η νύφη το 'σκασε"
Μια άλλη χαρακτηριστική εικόνα που επιβίωσε μέχρι τις μέρες μας ήταν οι μοτοσυκλέτες που άφησε ο Γερμανικός στρατός αποχωρώντας και λίγο αργότερα οι Βρετανοί. Αυτές είχαν κατ’ αρχήν τα μονόσελλα και εφαρμόζονταν επάνω τους ένα διπλό, πιο βολικό κάθισμα για να χωρά ολόκληρη η φαμίλια. Είναι γραφική η εικόνα της μοτοσυκλέτας με το καλάθι ή τα "φουρκόνια" με τα σύνεργα του μπογιατζή, την μπατανόβουρτσα και τον ντενεκέ με τον ασβέστη.
Μοτοσυκλέτες στην αγορά, περιμένοντας αγώγι. (BSA M20 1944, Zundapp KS 750, BMW R75)
Τη δεκαετία του ’50 ξεκινούν και τα κλειστά φορτηγάκια των πραματευτών, που όργωναν τα χωριά του κάμπου πουλώντας ρούχα, πλαστικά και ότι άλλο δεν μπορούσε να βρει ένας κάτοικος ενός πεδινού ή ορεινού χωριού.
Οι πρώτες κρατικές (στρατιωτικές) μπουλντόζες της Μ.Ο.Μ.Α. πάσχιζαν με τον ιδρώτα των φαντάρων να ανοίξουν νέους δρόμους και να επισκευάσουν τους κατεστραμμένους από τον πόλεμο.
Διάνοιξη δρόμου από την ΜΟΜΑ
Το 1957 έχουμε την καταγραφή του πρώτου σημαντικού τροχαίου, όταν ένας Αμερικανός Λοχίας τραυματίζει θανάσιμα τον πρώην αρχηγό του ΕΛΑΣ Στέφανο Σαράφη (τότε βουλευτή της ΕΔΑ) και την γυναίκα του, με το αυτοκίνητό του. Κάτι που θεωρήθηκε από μερίδα του τύπου τότε ότι δεν ήταν τυχαίο γεγονός.
Από το δυστύχημα του Σαράφη το 1957 με την Αμερικανική Buick στον Άλιμο
Η αστυνομία διαθέτει πλέον τα κατάλευκα μεγαθήρια της Plymouth και της Chrysler αλλά και τα τζιπάκια της REO, όπως και τις λευκές μεγάλες μοτοσυκλέτες της άμεσης δράσης.
Μετά το 1958 εμφανίζονται σιγά-σιγα τα πρώτα τρίκυκλα. Αρχίζουν να κατασκευάζονται και στην Ελλάδα. Στα Τρίκαλα από την ΜΕΒΕΑ αλλά και αλλού. Το χρώμα πάντα πράσινο. Το τρίκυκλο υπήρξε ο μεγαλύτερος εχθρός της σούστας, που άντεξε παρόλα αυτά μέχρι τις αρχές τις δεκαετίας του ’80 έστω και με λάστιχα από αυτοκίνητα αντί για τους κλασικούς ξύλινους τροχούς.
Διαφήμιση της ΜΕΒΕΑ για τρίκυκλο ST 1/50 με κινητήρα της γερμανικής Zundapp το 1970
Οι πρώτες προσπάθειες για Ελληνικά αυτοκίνητα κάνουν την εμφάνισή τους στο σινεμά με το Fuldamobil Attica του Μπάρκουλη. Αρκετά από αυτά τα συμπαθητικά αυτοκινητάκια θα βρεθούν και στην Θεσσαλία. Κυριαρχούν στο τοπίο οι "Σκαραβαίοι", τα μεγάλα "Αμερικάνικα", τα jeep της Willys, τα γαλλικά 2CV, τα ιταλικά "Φιατάκια".
Οι πρώτες βέσπες εξάπτουν την φαντασία της νεολαίας που παρακολουθεί ανελλιπώς κινηματογράφο και ονειρεύεται τα οχήματα των πρωταγωνιστών, χορεύοντας Rock 'n' Roll.
Το 1960 αρχίζουν να χτίζονται αποθήκες σιτηρών και μετά το 1962 δίνονται δάνεια από την Αγροτική Τράπεζα για τρακτέρ και καινούργια σπίτια. Μαζί με αυτά θα εμφανιστούν και οι πρώτες θεριζοαλωνιστικές μηχανές. Ανοιχτές, κατακίτρινες, ούτε λόγος για τις σημερινές ανέσεις. Το πολύ-πολύ μια τέντα για τον οδηγό. Τα δεμάτια φορτώνονταν με τα χέρια.
Τον θεσσαλικό κάμπο δεν διασχίζουν όμως μόνο αυτά τα αργά οχήματα. Εμφανίζονται τα πρώτα αγωνιστικά αυτοκίνητα του «Ράλι Ακρόπολις», σε διαδρομές που φέρνουν τους παγκόσμιους θρύλους των αγώνων της εποχής στην περιοχή μας. Μερικές δεκαετίες πριν, ξεκινούσαν από την Αθήνα και διέσχιζαν τον θεσσαλικό κάμπο, μόνο τα ειδικά εξοπλισμένα «αγωνιστικά» για το θρυλικό ράλι του «Monte Carlo».
Rally Acropolis - Ανεβαίνοντας στο Πήλιο (Αΐδονοφωλιές) - Ford Escort MkI & Saab 96 V4
Στα μέσα της δεκαετίας του ‘70 εμφανίζονται όλο και περισσότερα μικρά μηχανάκια και μοτοποδήλατα που εκτός από τον αστικό χαρακτήρα τους, εξυπηρετούν πλέον και τις αγροτικές εργασίες. Τα Sachs-DKW, οι "Φλωρέτες" της Kreidler και τα πρώτα γιαπωνέζικα κόκκινα παπιά της Honda, τα Zundapp και τα Puch με τα πηδάλια.
Η ΔΕΗ εξοπλίζεται με τα θρυλικά πορτοκαλί Land Rover.
Η ανάπτυξη του οδικού δικτύου και τα καινούργια φορτηγά αναγκάζουν το τραινάκι του Πηλίου να σταθμεύσει. Μετά το ‘78 κάνει την εμφάνισή του και ένα άλλο γνώριμο πλέον όχημα του κάμπου, το ανοιχτό ημιφορτηγό ή απλά «αγροτικό», αρχικά της Datsun και μετά της Ford, Isuzu, Chevrolet κλπ.
Datsun 620 1975
Τα πρώτα θα δεινοπαθήσουν στα χέρια των τσιγγάνων τα επόμενα χρόνια για να φτάσουν στο κλείσιμο των Ολυμπιακών αγώνων του 2004, στην κορύφωση της δόξας τους μεταφέροντας αιωνίως πατάτες και καρπούζια από τις Δυτικές περιοχές της Θεσσαλίας.
Στην δεκαετία του ‘80 θα ξεκινήσει η ασφαλτόστρωση πολλών επαρχιακών δρόμων. Οι άλλοτε μετανάστες του ΄60 θα επιστρέψουν με τα μεγάλα τους αυτοκίνητα στην Ευρωπαϊκή πλέον Ελλάδα. Η Θεσσαλία αρχίζει να αναπτύσσεται και να βάζει όλο και περισσότερο το αυτοκίνητο στην καθημερινότητά της. Κάθε οικογένεια αποκτά ένα μικρό ή μεγάλο αυτοκίνητο. Εμφανίζονται όλο και περισσότερα σπορ αυτοκίνητα και μεγάλες κούρσες.
Alfa Romeo, Lancia, BMW, Mercedes αλλά και τα γιαπωνέζικα Toyota και Mazda. Κυρίαρχη θέση έχει και το Ανατολικό Μπλόκ με τα δίχρονα Wartburg και Skoda.
Στο Βόλο ανοίγει η πρώτη μεγάλη αυτοκινητοβιομηχανία της ιαπωνικής DATSUN.
Το Εργοστάσιο της Teocar στην Βιομηχανική ζώνη του Βόλου 1980
Η NAMCO θα κατασκευάσει το Ελληνικότατο Pony σε σασί της Citroen και θα το μετατρέψει σε ένα χρυσοφόρο εργαλείο στα χέρια των τοπικών επαγγελματιών. Μεγάλη και η προσπάθεια μιας μικρής βιοτεχνίας στην Νέα Αγχίαλο, της «Δήμητρα», να κατασκευάσει αγροτικά οχήματα και ημιφορτηγά. Μεγάλη ήταν η άνθιση των κατασκευαστών της εποχής, μέχρι τουλάχιστον οι νόμοι να κόψουν τη φόρα και τα όνειρα για ένα ελληνικό αυτοκίνητο.
Ραλι Ακρόπολις 1982
Παράλληλα αρχίζει όμως και η αντίστροφη πορεία, με τα μεγάλα αστικά κέντρα της περιοχής, να αντιμετωπίζουν ως μεγαλύτερο καθημερινό πρόβλημα το κυκλοφοριακό και τα τελευταία χρόνια την ατμοσφαιρική μόλυνση. Μεγάλο πλήγμα και τα τροχαία ατυχήματα που πληθαίνουν απειλητικά. Ειδικά στις μεγάλες ευθείες της Εθνικής οδού.
Η μοναδική οδός ταχείας κυκλοφορίας, που διασχίζει τον κάμπο και συνδέει τον Νότο με το Βορρά, θα αποτελέσει όπλο στα χέρια αγροτών, απεργών και οπαδών, που σε κάθε περίπτωση με τα ανάλογα οχήματα έκαναν τη δική τους ιδιόμορφη παρέλαση.
Τα περίφημα «τρακτέρ της Εθνικής», που φάνταζαν στα δελτία ειδήσεων ως πολεμικές μηχανές ενός αγανακτισμένου στρατού.
Διαμαρτυρίες αγροτών στην δεκαετία του '80 στην Εθνική οδό
Όλοι έχουμε μια εικόνα του παρελθόντος με κάποιο όχημα. Έτσι λοιπόν, το σχήμα τους, το χρώμα, το άρωμα και ο ήχος τους, αποτελούν μια κληρονομιά που κουβαλάμε μέσα μας.
Πρέπει λοιπόν να διατηρηθεί αυτή η κληρονομιά μιας άλλης εποχής, ενός διαφορετικού πολιτισμού, ενός άλλου κόσμου και η μετάδοση της, στους νεότερους που ίσως μάθουν περισσότερα από εμάς και διορθώσουν τα σημερινά κακώς κείμενα.
Αυτοκίνητα στην "Αυρα" στον Άναυρο του Βόλου στον Μεσοπόλεμο
Οδός Δημητριάδος στο Βόλο, στο βάθος το τότε Δημοτικό Θέατρο
Οδός Δημητριάδος στο Βόλο
Νέα Ιωνία Βόλου - Ο "φαρδύς" προς την Ευαγγελίστρια
Χριστούγεννα στη Λάρισα το 1976
Comentarios